Tenkis Davası

Tenkis Nedir? 

Tenkis ne demek? Mirasta tenkis nedir? Tenkis kelime olarak "azaltma, indirme" anlamına gelmektedir. Mirasta tenkis ise, miras bırakanın yapmış olduğu sağlar arası ya da ölüme bağlı tasarruflarla saklı pay sahibi mirasçıların saklı paylarını ihlal etmesi durumunda sözü edilen mirasçılar tarafından talep edilebilen bir Miras Hukuku kurumudur.

Saklı Pay Nedir?

Mirasta saklı pay, mirasçıların yasal miras payının belirli bir oranıdır. Bir diğer adı da "zorunlu miras payı" dır.  Miras bırakan (muris) bu oranlar üzerinde tasarruf edemez. Saklı pay sahibi mirasçının saklı pay üzerindeki miras hakkı hiçbir şekilde ortadan kaldırılamaz. Saklı pay mirasçıları; birinci zümrede miras bırakanın altsoyu (birinci zümrenin tamamı) yani çocuklar, torunlar, torun çocuklarıdır. İkinci zümrede ölenin ana ve babası saklı pay sahibidirler. Saklı pay oranlarını öğrenmek için Miras Hesaplama Programımıza bakabilirsiniz.

Tenkis Davası Nedir? 

Mirasbırakan, yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar veya ölüme bağlı tasarruflar ile serbest tasarruf oranını aşarak saklı payları ihlal etmiş ise, bu durumda saklı paylarının karşılığını elde edemeyen mirasçılar mirasbırakanın serbest tasarruf oranını aşan kazandırmalarının tenkisini talep ve dava edebilirler (TMK m. 560/1).

Miras bırakan mirasçılarının saklı payları hariç olmak üzere, terekesinde her türlü tasarrufu gerçekleştirebilir. Bu tasarrufu gerçekleştirirken kimseden izin almak veya hesap vermek zorunda değildir.

Tenkis davası belirsiz alacak davası olarak açılabilir. a davacı, hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktarı ya da değeri belirterek bu davayı açabilecektir. (Yargıtay 1. HD, 2017/2295 E., 2017/3044K., T.31.05.2017)

Tenkis davasının kazanılması halinde, miras bırakan tarafından davalıya yapılmış bulunan kazandırmaların iade için ayrıca bir eda davası açılması gerekmez. Tenkis davası, tasarrufa konu malın lehtarın eline geçmiş olması halinde, eda istemini de kapsar.

Tenkise Tabi Kazandırmalar

Tenkise tabi kazandırmaları ikiye ayırabiliriz:

1-) Sağlararası kazandırmalar -  Bir diğer adı sağlararası tasarruflardır. Mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmalara denir. Örneğin; mirasbırakanın kız arkadaşına bir arabasını vermesi. Bu sağlararası bir kazandırma olacaktır.

2-) Ölüme Bağlı Tasarruflar - Miras bırakanın ölümünden sonra hüküm doğuracak emirlerini içeren bir hukuki işlemdir. Ölüme bağlı tasarruflar; vasiyetname, miras sözleşmesi birer ölüme bağlı tasarruftur.

Tenkis Davasında Sıra

Miras bırakanın saklı payları ihlal eden birden fazla tasarrufu varsa ve bu tasarrufların bazıları sağlararası, bazıları ise ölüme bağlı tasarruf biçiminde yapılmışsa, bu tasarrufların nasıl bir sıra izlenerek ve ne oranda tenkis edileceği kanunda belirtilmiştir.

“Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır. Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir.”

Tenkis Davasını Kimler Açabilir?

Saklı pay sahibi olan tüm mirasçılar tenkis davasını açabilir. Saklı payı ihlal edilen birden fazla mirasçının olması durumunda, bu kişiler tenkis davasını birlikte açabilecekleri gibi, ayrı ayrı da açabilirler. Ancak dava sonucunda verilen karar kişisel etkili olduğundan, yalnızca davanın tarafları arasında hüküm doğurur. Bu sebeple, dava açmamış ya da davaya katılmamış mirasçıların tenkis kararından yararlanabilmeleri mümkün değildir.

Mirasçı tenkis davası açma hakkını başkasına devredemez. Bu hakkı bizzat kendisi kullanmalıdır. Ayrıca tenkis davalarında mecburi dava arkadaşlığı yoktur.

Tenkis Davası Ne Zaman Açılır?

Tenkis davası açma süresi ne zaman? Tenkis davası mirasbırakanın ölümünden sonra açılabilir. Çünkü saklı payın ve tasarruf edilebilir kısmın tespiti, terekenin miras bırakanın ölümü tarihindeki durumuna göre yapılabilir. Bu sebeple saklı pay sahibi olan  mirasçılar, henüz mirasbırakan hayattayken, miras bırakanın yaptığı tasarruflarla saklı payları zedelediği gerekçesiyle tenkis davası açamazlar.

Tenkis Davası Açma Şartları

• Mirasbırakanın, mirasçıların saklı payını ihlal edecek tasarruflarda bulunması,
• Mirasçıların saklı paylarını elde edememiş olması,

Tenkis Davasında Görevli Mahkeme

Mirasta tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Çünkü tenkis davası malvarlığına ilişkin bir davadır. Malvarlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Tenkis Davası Yetkili Mahkeme

Mirasta tenkis davası nerede açılır? Tenkis davasında miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi yetkili mahkemedir. Yetkili mahkeme taraflarca ileri sürülmese bile hakim tarafından dikkate alınmalıdır.

Tenkis Davası Zamanaşımı

Mirasta tenkis davası zamanaşımı ne kadar? Mirasta tenkis davası açma süresi, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Tenkis davası zamanaşımına bağlı bir dava değildir. Hak düşürücü süreye bağlı bir davadır.

Tenkis Davası Hak Düşürücü Süre

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. (TMK m.571/1)

Maddeden de anlaşılacağı üzere 1 ve 10 yıllık süreler söz konusudur. Bu süreler hak düşürücü süre niteliğindedir.

Mirasta Tenkis Hesabı Nasıl Yapılır?

Mirasta tenkis hesabı yapabilmek için öncelikle mirasbırakanın ölüm tarihindeki tereke mal varlığına bakılır. Mirasçılara düşecek olan saklı pay miktarı belirlenir. Belirlenen hususlar karşılaştırılarak tenkis hesabı yapılır. Tenkis hesabı yapmak sanıldığı kadar kolay değildir. Mahkeme aşamalarında hakim tenkis hesabı için uzman bilirkişi heyeti atamaktadır.

Tenkis Davasında Deliller

Tenkis davasında; saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacı, tanık ve yemin de dahil olmak üzere, her türlü delille ispatlanabilir.

Yargıtay, miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacıyla hareket edip etmediğini belirlemek için bazı kriterler dikkate almaktadır. Bu kriterler şu şekildedir;

- Miras bırakan tarafından malvarlığının tamamının veya büyük bir bölümünün elden çıkarılması, - Taşınmazların, değerinin çok altında satılması, - Karma bağışlama yapılması, yani alınan ivaz ile malın değeri arasında büyük bir farkın bulunması, - Bağışlamanın, görünüşteki muvazaalı satış ya da ölünceye kadar bakma sözleşmesinin arkasına gizlenmesi, - Kız çocuklarından mal kaçırılarak erkek çocuklarına verilmesi, - Kazandırma yapılan kişiyle miras bırakan arasında yakın hısımlık bulunması, - Yalnızca birinci veya ikinci eşten olan çocuklara kazandırmalarda bulunulması

Tenkis Davası Harç Hesaplama

Tenkis davalarında dava dilekçesinde gösterilen değer harca esas değer olup bağlayıcı değildir. Tenkis davası hukuki niteliği itibarıyla belirsiz alacak davası olduğundan davacının dava açarken talep konusunun miktarını tam ve kesin olarak belirleyebilmek mümkün değildir. Dava dilekçesinde asgari bir miktar gösterilerek dava açılmalıdır.

Tenkis Davasında Vekalet Ücreti

Tenkis davası sonucunda, davayı kazanan taraf lehine yargılama giderlerinden olan vekalet ücretine hükmedilir. Vekalet ücretinin tespitinde karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi esas alınır. Ancak, vekalet ücretine hükmedilebilmesi için, davayı kazanan tarafın davanın herhangi bir aşamasında davayı vekil aracılığıyla takip etmesi gerekir.