HATIR TAŞIMACILIĞI
Hatır Taşımacılığı Nedir?
Hatır taşımacılığı; taşıyanın, yakını olsun olmasın herhangi bir kimseyi taşıtına alıp, ücret almaksızın bir yerden bir yere götürmesidir. Örneğin; Kuzeninizi evden havaalanına götürmek, eşinizin arkadaşını hastaneden eve götürmek veya aracın başka birisine karşılıksız bir şekilde verilmesi. Bunlar hatır taşımasına örnek olarak gösterilebilir.
Trafik kazalarının meydana gelmesi sonucu açılan davalarda, davalılar “hatır taşımacılığı” adı altında hesaplanan tazminattan indirim yapılmasını istemektedirler.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 87. maddesinde hatır taşımacılığı genel hükümlere tabi kılınmış ise de, Yargıtay görüşleri ve genel kanı, hatır taşıması da olsa taraflar arasında “yolcu taşıma” ilişkisinin kurulduğu yönündedir.
Araç içinde seyahat edenlerin ölmesi ya da malul kalması durumunda “hatır taşması” tanımına giren yolcular için hesaplanacak olan tazminattan 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’nun 51 ve 52’nci maddeleri gereğince bir indirim yapılması söz konusu olmaktadır. Ancak Hakim/Hakem’in tazminattan indirim yapması ya da yapmaması halinde hatır taşıması konusunu detaylı olarak açıklamak durumundadır. Yargıtay’ın kararları da bu yöndedir. Yargıtay kararlarında “hatır taşımalarında tazminattan indirimin mutlaka zorunlu olmadığı, nedenlerinin karar yerinde tartışılması gerektiği” açıklaması yapılmıştır.
Hatır Taşımacılığı Yasal mı?
Hatır taşımacılığı yasaldır. Hatır taşımacılığını engelleyen herhangi bir yasal düzenleme mevcut değildir.
Hatır Taşımacılığı İndirimi
Hatır taşıması indirimi nedir? Hatır taşıması, taşıyanın, yakını olsun olmasın herhangi bir kimseyi taşıtına bindirip, ücret almaksızın bir yerden bir yere götürmesidir.
Hatır taşıması indirimi, yaşanan trafik kazasına göre değerlendirilmelidir. Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. (TBK m. 51)
Hakim tazminattan mutlaka indirim yapmak zorunda değildir. Ancak bunun dahi gerekçesini kararında tartışması ve nedenlerini göstermesi gerekir. Ayrıca hem hatır taşıması, hem de müterafik kusur hallerinde, bu hususun tazminatın bilirkişi tarafından hesabında dikkate alınması mümkün olmayıp, hakim gerekçesini kararında tartışmak ve hangisi için hangi oranda indirim yaptığını belirtmek suretiyle tazminattan kendisi hakkaniyet gereği indirim yapabilir.
Hatır Taşımacılığı İndirim Oranı
Hatır taşıması indirim oranı % 20 dir. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi yerleşik uygulamasına göre %20 oranında hatır taşıması indirimi yapılması uygun görülmektedir.
Hatır Taşımacılığı Hakkaniyet İndirimi
Tazminattan indirim sebeplerini düzenleyen ( TBK m. 52) öngörülen sebepler ise daha çok zarar görenle ilgilidir. \"Hiç kimsenin kendi kusurundan yararlanamayacağı\" yönündeki genel hukuk ilkesinin etkisiyle, maddede sayılan belirli hal ve durumlarda tazminattan indirim yapılması mümkün bulunmaktadır. Anılan madde kapsamında yer alan indirim sebeplerinden bir kısmı; zarar verici fiile rıza, ortak veya kişisel kusurdur. Zarar gören, zararlandırıcı olayın sebep olacağı zarara önceden razı olabilir. Zarar gören, zarara açık veya örtülü bir irade beyanıyla razı olabileceği gibi, rızanın, diğer birtakım olgulardan da çıkarılması mümkündür. Bu duruma yargısal kararlarda en sık rastlanılan örnek eldeki davada da olduğu gibi; alkollü sürücünün arabasına onun bu durumunu bilerek binen bir kişinin meydana gelebilecek zarara önceden, kapalı bir şekilde razı olduğunun kabulü yönündedir. Makul bir insanın aynı şartlarda kendi yararı gereğince yapmaması gereken harekette bulunması da, zarar görenin ortak kusurunu ifade etmektedir. Zarar görenin bu kusuru, illiyet bağını kesmeyecek yoğunlukta ise tazminattan bir indirim sebebidir. Burada da hakim, somut olayın özelliklerini dikkate alarak, hakkaniyet düşüncesiyle indirim yapabilecektir.
Hatır Taşımacılığı Şartları
"Hatır taşıması şartları" 3 ana başlık altında sayılabilir. Bunlar:
1-) Kişi Araçla Taşınmalı veya Araç Kişiye Verilmeli
Kişinin ücretsiz ve karşılıksız olarak araçla taşınması veya aracın hatır için ücretsiz ve karşılıksız olarak kullandırılması gerekmektedir.
Kişi araçtan indikten sonra aracın hemen orada kaza yapması halinde artık hatır taşımasından söz edilemeyecektir.
Hatır için taşınan kişi kendi rızasıyla araca binmelidir. Rıza olmadığı vakit hatır taşımasından da söz edilemez.
2-) Taşıma ve Kullandırma Ücretsiz Olmalı
Hatır için taşımanın ücretsiz olarak yapılması veya aracın ücretsiz bir şekilde kullandırılması gerekmektedir. Burada tespit edilmesi gereken, her ücretsiz ve karşılıksız taşımanın hatır taşımacılığı kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceğidir. Özellikle kişinin aile bireylerini taşıması “hatır” kapsamında değerlendirilmemektedir. Çünkü aile bireylerinin taşınması hatır değil, ailevi ilişkiler ve yükümlülükler içerisinde değerlendirilmelidir. Yolculukta aracın yakıtına ortak olunması durumunda hatır taşımasından söz edilmeyecektir.
Araçta hatır için taşıma veya aracın hatır için verilmesi, başkasına kolaylık gösterme, iyilik etme düşüncesine dayanmaktadır. Araçta hatır için taşıma veya aracı hatır için verme, münhasıran ya da büyük oranda taşınan ya da verilen kişinin menfaatine olmalıdır
3-)Hatır İçin Taşınan veya Kullanan Kişinin Ölmesi ya da Yaralanması
Hatır taşıması durumu, hatır için taşınan kişinin veya hatır için aracın karşılıksız verildiği kişinin, ölmesi ya da yaralanması durumunda söz konusu olmaktadır. İşleten veya bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumlu tutulabilmesi için, aracında taşıdığı veya aracını verdiği kişinin yaralanması veya ölmesi şeklinde bir zarar meydana gelmelidir. İşleten (araç sahibi) veya teşebbüs sahibi(otobüs firması vs.), hatır için taşınan veya hatır için aracın kendisine verildiği kişinin uğradığı şeye ilişkin zararlardan sorumlu değildir. Zarar, hatır için taşınan kişinin kendisinde meydana gelmelidir. Taşınan kişiye ait eşyada meydana gelen zararlar bu kapsamda yer almaz.
Hatır Taşıması Tazminat
Hatır için taşıma kusura dayanan bir haksız fiil sorumluluğu olduğu için zarar gören kimse gerek uğradığı maddi zararları gerekse manevi zararları zarar verenden talep edebilecektir. Türk Borçlar Kanunu madde 51 fıkra 1’e göre;
“Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.”
Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere maddi tazminatın kapsamı tespit edilirken kusurun ağırlığı esas alınmaktadır. Maddi tazminatta indirim ise Borçlar Kanunu 52. maddede düzenlenmiştir. Hükme göre;
Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hakim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir (TBK md. 52/1).
Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hakim, tazminatı indirebilir (TBK md. 52/2). Hatır için taşınan kişi de zararın doğmasında veya artmasında etkili olmuş ise tazminat indirilebilir veya tamamen kaldırılabilir.
Hatır Taşıması Manevi Tazminat
Manevi tazminat talepleri ise vücut bütünlüğünün ihlali ve ölüm hallerinde ortaya çıkmaktadır. BK. m. 56’ya göre; Hakim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir (TBK md. 56/1).
Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir (TBK md. 56/2).
TBK 56. madde hükmü gereği hatır için taşınan kişi yaralanması nedeniyle hatır için taşıyan kişiden manevi tazminat talep edebilir. Taşınan kişi ağır bedensel zarar görmüşse veya ölmüşse hatır için taşınan kişinin yakınları da hatır için taşıyan kişiden manevi tazminat talep edebilecektir.
Uygulamada “destekten yoksun kalma tazminatı” istemlerinde ölen kişinin hatır için taşındığının anlaşılması halinde hesaplanan tazminattan hakimin takdirine bağlı olarak indirim yapıldığı ve genelde bu indirim miktarının Yargıtay 17. Hukuk Dairesi yerleşik uygulamalarına göre %20 olduğu vurgulanmıştır.
Hatır Taşıması Sayılmayan Haller
- Akrabanın taşınması hatır taşıması sayılmaz.
- Arabanızla evinize götürdüğünüz usta, işçi hatır taşıması sayılmaz.
- Ablanızın eşini bir yere götürmeniz hatır taşıması sayılmaz.
Hatır Taşıması ve Müterafik Kusur Birlikte
Müterafik kusur, “birlikte kusur” anlamında kullanılmaktadır. Tazminat Hukuku çerçevesinde müterafik kusur, zarar görenin; zararın meydana gelmesinde veya zararın artmasında etkisinin bulunduğu durumlarda söz konusu olmaktadır. Bir başka anlatımla müterafik kusur, zarar görenin kusura katılımı anlamına gelmektedir. Müterafik kusur halinin bulunduğu durumlarda 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 52. Maddesi gereğince tazminat hesaplamasında müterafik kusur indirimi yapılmaktadır. Borçlar Kanunu madde 52 şu şekildedir: “Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hâkim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir. Yani olayın durumuna göre hem “hatır taşıması hem de “müterafik kusur” sebebiyle indirim yapılabilecektir.
Örneğin; Hatır için taşınan kişi, araç sürücüsünün alkollü olduğuna bilerek araca binmiş ise burada müterafik kusur söz konusudur. Bu nedenle Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin yerleşik içtihat uygulamalarına göre % 20 oranında müterafik kusur sebebi ile indirim yapılması gerekmektedir.
Ayrıca emniyet kemeri takılmaması da müterafik kusur sebebi sayılacağı Yargıtay kararlarında açıkça belirtilmiştir.
Hatır Taşıması Sigorta Şirketinin Sorumluluğu
Hatır taşımaları daha önce sigorta güvencesi dışındaydı. Ancak Yargıtay’ın son kararları ile hatır için taşınanların bedensel zarara uğramaları durumunda kendilerinin, kaza sonucu ölmüş iseler yakınlarının Trafik Sigortası’ndan tazminat talep edilebileceği belirtilmiştir.
Hatır Taşımasında Araç Sahibinin Sorumluluğu
Hatır taşımalarında hem sigorta şirketi hem de araç sahibi zarar görenin zararından sorumludur. İş göremezlik tazminatı veya destekten yoksun kalma tazminatlarında hem sigorta şirketinden hem de araç sahibinden tazminat talep edilebilecektir.
Hatır Taşımacılığı Martı - Tag
Hatır taşımacılığı yasal mı? Son zamanlarda martı-tag uygulaması üzerinden ücretli bir şekilde araç çağırıp bir yerden bir yere gidenler bulunmaktadır. Ancak şunu belirtmek gerekir ki belediyeden izin almaksızın taşımacılık yapan kişilere "korsan taşımacılıktan" dolayı ceza verilmektedir. Bu kişilerin aracı 60 gün trafikten men edilmektedir. Ayrıca idari para cezası da kesilmektedir. KORSAN TAKSİ CEZASI yazımıza detaylı bakabilirsiniz.
