Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat

Kişiler maddi veya manevi her türlü zararlarını Devletten isteme hakkına sahiptirler. CMK m.141/2'ye göre de; Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen ve mahkum olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan kişilerle ilgili olarak kararları veren merciler, ilgiliye tazminat hakları bulunduğunu bildirirler ve bu husus verilen karara geçirilir.

Koruma Tedbiri Nedir?

Delil elde edebilmek amacıyla şüpheli veya sanığın, yani suç isnadı yüklenen kişilerin özgürlüklerinin ve hareketlerinin kısıtlandığı bir uygulamadır. Koruma tedbirlerine hem soruşturmada hem de kovuşturmada başvurulabilir. Peki Koruma Tedbirleri nelerdir?

• Durdurma, Yakalama ve Gözaltı
• Tutuklama
• Adli Kontrol
• Arama ve El Koyma
• İletişimin Denetlenmesi
• Teknik Araçlarla İzlenme

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat

CMK m.141/3'e göre suç soruşturması veya kovuşturması sırasında kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk halleri de dahil olmak üzere hakimler ve Cumhuriyet savcılarının verdikleri kararlar veya yaptıkları işlemler nedeniyle tazminat davaları ancak Devlet aleyhine açılabilir. Yani bu dava "Hazineye" karşı açılacaktır.

Devlet de ödediği tazminattan dolayı görevlerinin gereklerine aykırı hareket ederek görevini kötüye kullanan hakimlere veya cumhuriyet savcılarına 1 yıl içinde rücu eder. (CMK m. 141/4)

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İsteyebilecek Kişiler

• Kanuna uygun olarak kişi tutuklandığı halde makul sürede yargılanmayan veya kişi hakkında hüküm verilmeyen durumlarda,
• Kişilerin yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen durumlarda,
• Kanunda belirtilen yakalama koşulları dışında yakalanan veya tutuklandığında,
• Yakalama veya tutuklamaya karşı kanunda öngörülen başvuru imkanlarından yararlandırılamayan kişiler,
• Kanuni hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırma isteği yerine getirilmeden tutuklanan kişiler,
• Eşyasına veya diğer malvarlığına koşullar oluşmadan el konulan, gerekli tedbirler alınmayan, eşyaları amaç dışı kullanılan kişiler,
• Kanuni gözaltı süresinde hakim önüne çıkarılmayan kişiler,
• Haklarındaki arama kararı ölçüsüz şekilde gerçekleştirilen kişiler,
• Yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararı verilen kişiler,
• Mahkum olup da tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya sözle açıklanmayan kişiler,
• Yakalanma veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen kişiler açabileceklerdir.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davası Açamayacak Kişiler

Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:

• Tazminata hak kazanmadığı halde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hâle dönüşenler.
• Genel veya özel af, şikayetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler.
• Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
• Adli makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına  alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yetkili mahkeme, zarara uğrayan kişinin yani davacının oturduğu yer mahkemesidir. Bu davalar kamu düzenine ilişkin olduğundan dolayı mahkeme, yetkili olup olmadığını yargılamanın her aşamasında kendiliğinden gözetecektir.

Görevli mahkeme ise zarara uğrayanın oturduğu yerdeki  Ağır Ceza Mahkemeleridir.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Dava Açma Süresi Hak Düşürücü Süre

Kararın kesinleşmesinden itibaren 3 ay ve her halde 1 yıl içerisinde dava açılabilir. Süre, karar veya hükmün kesinleştiğinin ilgilisine veya vekiline tebliğinden itibaren başlayacaktır.

Bunun yanı sıra kararın, ilgiliye tazminat isteme hakkının bulunduğuna dair şerh içermesi gerekmektedir. Bu şerhi içermeyen kararlarla ilgili 3 aylık süre başlamayacaktır ve dolayısıyla 1 yıllık hak düşürücü süre işleyecektir.

Dosya temyiz incelemesine girdi ise kesinleşme tarihi, onama tarihidir.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Dava Dilekçesi

Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası dilekçesi uzman bir avukat tarafından ayrıntılı bir biçimde oluşturulmalı ve dosya ile ilgili her detay önem arz etmektedir. Zira tazminat dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin 1 ay içinde giderilmesi gerektiğini aksi takdirde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur.

Bu süre zarfında eksikleri giderilmeyen dilekçeler CMK m.142/4'e göre itiraz yolu açık olmak üzere mahkemece reddolunur.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Vekalet Ücreti

Koruma tedbirleri nedeniyle açılacak tazminat davaları, herhangi bir harç veya gidere tabi değildir.

Bunun dışında koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davalarında Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince hesaplanan nisbi avukatlık ücreti ödenir. Ancak CMK m.142/9'a göre ödenecek miktar Tarifede Sulh Ceza Hakimliklerinde takip edilen işler için belirlenen maktu ücretten az, ağır ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için belirlenen maktu ücretten fazla olamaz.

Ayrıca CMK m.142/10'a göre tazminata ilişkin mahkeme kararları kesinleşmeden ve idari başvuru süreci tamamlanmadan icra takibine konulamaz. kesinleşen mahkeme kararında hükmedilen tazminat ile vekalet ücreti, davacı veya vekilin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde ödenir. Bu süre içerisinde ödeme yapılmaması halinde, karar genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminatın Tahsili 

Mahkemece hükmedilen tazminatın tahsili için, tazminat kararının kesinleşmesi ve alacaklı kişinin davalı idareye ödeme talebini yazılı şekilde bildirmesi gerekir. Hükmedilen tazminatın 30 gün içinde zarara uğrayan kişiye ödenmemesi halinde, davalı idareye karşı cebri icra yoluna başvurulabilir.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Miktarı Belirlenmesi

Bu davalarda kişilerin uğradıkları maddi veya manevi kayıplar ile ilgili verilecek tazminat miktarları bu kişilerin; mesleğine, gelir durumlarına veya sundukları belgelere göre belirlenecektir. Zarara uğrayan şahsın bir mesleği aktif olarak sürdürdüğünü, bir yerde çalıştığını ispat edebilmelidir. Bunları ispat etmekle birlikte eğer kazancı net olarak ispat edilemiyorsa, mahkemece bir piyasa araştırılması yapılır ve davacı kişinin kıdemine ve çalışma kriterlerine göre emsal bir ücret üzerinden tazminat miktarı belirlenir.

Mahkemece "taleple bağlılık ilkesi" gereğince, davacının talebinden daha yüksek bir tazminata hükmedilemez.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Yargıtay Kararı

Konu ile ilgili Yargıtay 12.Ceza Dairesi 2021/3292 Esas,  2021/8994 Karar sayılı kararı şu şekildedir:

"Davacının tazminat talebinin kısmen kabülü ile 1.000,00 TL maddi, 5.000,00 TL manevi tazminatın davalı Hazineden alınarak davacıya verilmesine davacının Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Ticareti Yapma veya Sağlama suçundan 153 gün tutuklu kaldığı, yapılan yargılama sonunda beraatine hükmedildiği, beraat hükmünün ....tarihinde kesinleştiği, tutuklama tarihi itibariyle yürürlükte bulunan 5271 sayılı CMK'nın 142. maddesinde öngörülen süre içinde yetkili ve görevli mahkemeye davanın açıldığı ve kanunda öngörülen yasal şartların oluştuğu anlaşılmakla Dairemizce yapılan incelemede, davacı lehine belirlenen ölçütlere uymayacak miktarda fazla manevi tazminata hükmolunması, gerekçesi ile hükmün bozulması üzerine yerel mahkemece duruşma açılıp, 1.000,00 TL maddi, 5.000,00 TL manevi tazminatın tutuklama tarihinden itibaren işletilecek yasal faizi ile davalı Hazineden alınarak davacıya ödenmesine karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir."