Ceza Hukuku Sıkça Sorulan Sorular

Soruşturma Nedir?

Soruşturma aşaması, suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi ifade eder. Bu evrede iddia makamı; delilleri toplar, delilleri koruma altına alır, şüphelileri tespit eder ve suç iddiasını oluşturur. Bu süreçte suç iddiası araştırılacak ve tespit edilen şüphelilerle ilgili suç şüphesi yeterli yoğunlukta ise iddianame düzenlenecektir.

Kovuşturma Nedir?

Kovuşturma; iddianamenin kabulünden hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade eder. Bu evrede mahkeme, iddianameye konu olay ile ilgili sanığı yargılar ve sanığın bu eylemi işleyip işlemediği hususunda bir karara varır.

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Nedir?

Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar CMK m.172'de yer alır ve yapılan soruşturma sonucunda kamu davasının açılması için yeterli şüpheyi oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturmanın mümkün olmaması hallerinde, soruşturmayı yürüten cumhuriyet savcısının verdiği karardır.

Bunun yanı sıra CMK m.173'te etkin pişmanlık veya şahsi cezasızlık sebeplerinin varlığı halinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilebileceği düzenlenmiştir.

Kovuşturma Aşamasında Şikayetten Vazgeçme Mümkün Müdür?

Kovuşturma aşamasında şikayetten vazgeçilirse, dava hakkında düşme kararı verilecektir. Bununla birlikte eğer, şikayet konusu birden fazla kişi tarafından işlenmişse, bir kişinin şikayetten vazgeçmesi diğerlerini de etkileyecek ve tüm sanıklar hakkında düşme kararı verilecektir.

Muhakeme Nedir?

Muhakeme; birbirine karşı savunmaları olan iki tarafı dinleyerek bir yargıya varma, yargılama anlamına gelmektedir.

Muhakeme Şartları Nelerdir?

Soruşturma, suç şüphesinin öğrenilmesinden itibaren re'sen (kendiliğinden) başlatılır. Bazı hallerde soruşturmanın veya kovuşturmanın başlatılması veya yürütülmesi belirli şartlar altında gerçekleşmesine bağlıdır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Şikayet
• İzin
• Talep
• Karar
• Hüküm veya Açılmış Dava Bulunması
• Dava Zamanaşımı
• Af
• Ön Ödeme
• Uzlaştırma
• Sanığın Hazır Bulunması
• Sanığın Akıl Hastası Olması
• Bekletici Mesele

Şikayetten Vazgeçme Nedir?

Şikayetten vazgeçme, yapılmış bir şikayetin geri alınması anlamına gelir. TCK m.73/4'e göre kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlı suçlarda suçtan zarar gören kişinin vazgeçmesi davayı düşürecek, fakat eğer hüküm kesinleştikten sonra vazgeçilirse cezanın infazına engel olmayacaktır.

Şikayet Hakkı Kime Aittir?

Şikayet hakkı, suçun savcılık tarafından soruşturulması veya mahkeme tarafından kovuşturulması için suçtan zarar gören kişiye veya mağdura tanınmış bir haktır.

Uzlaşma Nedir?

Uzlaşma; uzlaştırmaya tabi suçlar bakımından bir muhakeme şartı olup, uzlaşma safhası gerçekleşmeden kovuşturma aşamasına geçilemeyecektir.

Uzlaştırmacı ise, uzlaştırma evrakını teslim alır ve 30 günde uzlaştırma işlemini sonuçlandırır.

Tarafların uzlaşamamaları durumunda, uzlaştırmacı hazırladığı raporu, tutanakları uzlaşma bürosuna gönderir. Uzlaştırma süreci sonunda uzlaştırma bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından iddianame düzenlenerek süreç sonlandırılır.

Uzlaştırma Kapsamındaki Suçlar Nelerdir?

Uzlaşmaya Tabi Suçlar  Hangileridir? Linke tıklayarak uzlaşmaya tabi suçları tek tek görebilirsiniz.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Nedir?

Cumhuriyet savcısı, Ceza Muhakemesi Kanunu m.171/2'de öngörülen şartların gerçekleşmesi halinde kamu davasının açılmasını 5 yıl süreyle erteleyebilir. Bu şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir;

• Uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar ile ilgili kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı verilemez.
• Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir.
• Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
• Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
• Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi

Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Nedir?

Kovuşturma bitiminde sanık için hükmolunan ceza 2 yıl ve daha az süreli hapis veya adli para cezası ise ve Kanundaki koşullar da gerçekleşmişse hükmün açıklanmasının 5 yıl süre ile geri bırakılması; bu süre içinde kişinin kasıtlı bir suç işlememesi ve denetimli serbestlik hükümlerine uygun davranması halinde hakkında verilmiş olan cezanın yok sayılmasıdır.

Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Şartları Nelerdir?

• Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olmalıdır.
• Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
• Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekmektedir.

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara İtiraz Nasıl Yapılır?

CMK m. 173/1'e göre suçtan zarar gören veya şüpheli, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki Sulh Ceza Hâkimliğine itiraz edebilir.

Tutuklama Nedir?

CMK m.100/1'e göre, kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin varlığı halinde tutuklama kararı verilebilir. Bilinmelidir ki, işin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde tutuklama kararı verilemez. Zira tutuklama istisnai bir yöntemdir.

 Aşağıdaki hallerde bir tutuklama nedeni var sayılabilir: Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa.  Şüpheli veya sanığın davranışları; 1. Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme, 2. Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma hususlarında kuvvetli şüphe oluşturuyorsa.

Tutuklama Kararına İtiraz Nasıl/Nereye Yapılır?

2022 yılının ocak ayından sonra Sulh Ceza Hakimliklerinin vermiş olduğu tutuklama kararlarına karşı itiraza inceleme yetkili mahkeme Nöbetçi Asliye Ceza Mahkemeleri olmuştur.

Soruşturma aşamasında veya kovuşturma aşamasında tutukluluk sonucuna yada tutukluluğun devamı kararlarına itiraz etmek mümkündür.

Basit Yargılama Usulü Nedir?

CMK m.251'e göre 01.01.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere üst sınırı 2 yılı geçmeyen, hapis cezası veya para cezası gerektiren suçlarda belirli koşullarda Asliye Ceza Mahkemelerinin dosya üzerinden karar vermesine Basit Yargılama Usulü denir. Koşulları ise şunlardır:

• Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir.
• Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir.
• Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesi dikkate alınmak suretiyle, 223 üncü maddede belirtilen kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir.
• Mahkemece, koşulları bulunması hâlinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
• Mahkemece gerekli görülmesi hâlinde bu madde uyarınca hüküm verilinceye kadar her aşamada duruşma açmak suretiyle genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilir.
• Basit yargılama usulü, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz.
• Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.

Basit Yargılama Usulüne İtiraz Nasıl/Nereye Yapılır?

Kararın öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilmezse hüküm kesinleşir.  İtiraz üzerine hükmü veren mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur.

Hükümlülerin İzinleri Nelerdir?

Mazeret İzni: Hükümlülük süresinin onda birini iyi hâlle geçirmiş olanlara hükümlünün isteği ile;

• Ana, baba, eş, kardeş veya çocuğunun ölümü nedeniyle ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet Başsavcılığının onayı ile,
• Yukarıdaki bentte sayılan yakınlarından birisinin yaşamsal tehlike oluşturacak önemli ve ağır hastalık hâllerinin veya deprem, su baskını, yangın gibi felâketler nedeniyle zarara uğradıklarının belgelendirilmesi koşuluyla kurum en üst amirinin görüşü,
• Cumhuriyet Başsavcılığının önerisi ve Adalet Bakanlığının onayı ile yol dışında 10 güne kadar mazeret izni verilebilir.

Hükümlünün, izin süresi içinde gece konaklaması gerektiği takdirde, kendi evi veya bir yakınının evinde, güvenli görülen başka bir yerde ya da gidilen yerde bulunan kapalı ceza infaz kurumunda kalmasına, güvenlik hususu değerlendirilmek ve gerekli güvenlik tedbirleri alınmak suretiyle, gidilen yerin valisi tarafından karar verilir. Yurt dışına çıkmasını gerektirmesi durumunda hükümlüye, bu madde gereğince izin verilemez.

Özel İzin: Açık ceza infaz kurumlarında bulunanlarla kapalı ceza infaz kurumunda olup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazananlara, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini veya güçlendirmelerini ve dış dünyaya uyumlarını sağlamak amacıyla kurum en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet Başsavcılığının onayı ile üç ayda bir, yol hariç yedi güne kadar izin verilebilir. Hastalık veya doğal afet gibi zorunlu hâllerde bu izinler birleştirilerek kullandırılabilir.

İş Arama İzni: Ceza infaz kurumlarında hükümlülük sürelerinin en az altı ayını kesintisiz geçirmiş ve koşullu salıverilmelerine bir ay kalmış hükümlülere olağan yaşantılarına döndüklerinde uyum sorunu ile karşılaşmamaları ve iş bulma olanakları sağlanmak üzere kurum en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet Başsavcılığının onayı ile çalışma günleri içinde sekiz saate kadar izin verilebilir.

Covid-19 İzinleri: Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle, açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar ile kapalı ceza infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler, 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına karar verilen hükümlüler ve 106'ncı madde veya diğer kanunlar uyarınca denetimli serbestlik tedbirinden yararlanan hükümlüler, 31/5/2020 tarihine kadar izinli sayılır. Salgının devam etmesi hâlinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere 19 kez uzatılabilir.

Covid-19 İzinleri Son Durum: Cumhurbaşkanı Erdoğan,"31 Mayısta sona eren açık cezaevlerindeki hükümlülerin Kovid-19 izinlerini, 31 Temmuz 2023'e kadar uzatıyoruz." şeklinde bir açıklama yapmıştır.

Adli Sicil Kaydı Ne Zaman Silinir?

Adli sicil kaydı; cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması, şikayetten vazgeçmeye veya etkin pişmanlığa bağlı olarak ceza mahkumiyetinin tüm sonuçları ile ortadan kalkması, ceza zamanaşımının dolması, genel af çıkarılması halinde Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından silinir ve arşiv kaydına alınır.

Bunun dışında, hükümlünün ölümü halinde kayıtlar tümü ile silinecektir.

Konu ile ilgili Adli Sicil Kaydı Sildirme makalemize detaylı olarak bakabilirsiniz.