Koruma tedbirlerinden olan haksız tutuklama, gözaltı, arama ve el koyma nedeniyle tazminat davası 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141.maddesine dayanılarak devlet aleyhine karşı açılabilir.

Haksız Tutuklama, Gözaltı, Arama ve El Koyma Nedir?

Koruma tedbirlerinin 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na aykırı bir şekilde uygulanması halinde “haksız tutuklama”, “haksız gözaltı”, “haksız yakalama” “haksız arama” ve “haksız el koyma” söz konusu olur.

Koruma tedbirlerine hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında başvurulabilir. Ancak bu koruma tedbirleri ölçülü, orantılı, geçici ve kanuni bir şekilde uygulanmalıdır.

Adli makamlar tarafından tutuklama, yakalama, gözaltı, arama ve el koyma gibi koruma tedbirleri uygulanarak yapılan soruşturma veya kovuşturma sonucunda şüpheli veya sanığın suçsuz olduğu anlaşıldığında; yani mahkeme tarafından beraat kararı veya savcılık tarafından takipsizlik(Kovuşturmaya yer olmadığı) kararı verildiğinde koruma tedbirlerinin de haksız bir şekilde uygulanmış olduğu ortaya çıkar. Bu durumda, haksız koruma tedbirleri uygulanan kişinin maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı doğacaktır. Uygulamada, "haksız tutuklama tazminatı" haksız koruma tedbirleri nedeniyle en çok dava konusu edilen tazminat türüdür

Haksız Tutuklama Tazminat

Koruma tedbirlerinden olan haksız tutuklama uygulanmasından dolayı açılacak olan tazminat davasıdır. Bu dava devlet aleyhine Maliye Hazinesi’ne karşı açılmaktadır. Bu dava türü 5271 sayılı CMK 141. maddesinde düzenlenmiştir. Toplumda bu tazminat türüne Beraat Tazminatı da denmektedir.

Haksız Tutuklama Tazminat Şartları

Mağdurların devletten hangi sebeplere dayanarak tazminat talep edebileceği CMK 141. maddesinde tek tek belirtilmiştir. Tazminat nedenleri şunlardır;

Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

Kanunlarda Belirtilen Koşullar Dışında Yakalama, Haksız Tutuklama veya Tutukluluğun Devamına Karar Verilmesi (CMK m.141/1-a)

Kişi hakkında yakalama, tutuklama veya tutukluluğun devamı kararları için gerekli şartların mevcut olmamasına rağmen bu işlemlerden birinin uygulanması devletin tazminat sorumluluğuna yol açmaktadır.

Beraat eden kişinin tazminat hakkı CMK madde 141 ve 142'de detaylı olarak belirtilmiştir. Beraat aldım tazminat hakkım var mı? sorunuzun cevabı için ofisimizle iletişime geçerek bilgi alabilirsiniz.

Haksız Tutuklama Tazminatı Nasıl Tahsil Edilir?

Haksız tutuklama tazminatı tahsili için öncelikle haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası mahkeme tarafından kesinleşmelidir. Kesinleşen mahkeme kararı ile birlikte idareye başvuru yapılır. İdare ödenek geldiği zaman bu tazminatı yatıracaktır. İdare 30 günlük süre içinde tazminatı yatırmazsa o zaman icra yoluna gidilebilir.

Haksız Tutuklama Tazminatı Nereden Tahsil Edilir?

Haksız tutuklama nedeniyle alınan tazminat Maliye Hazinesinden tahsil edilecektir. Şahıs İstanbul'da ikamet ediyorsa İstanbul'daki Maliye Hazinesinden yani defterdarlıktan tazminat tahsili sağlanacaktır.

Haksız Tutuklama Tazminat Süre

Haksız tutuklamanın ilgili olduğu dosyanın kesinleşmesinin ilgiliye tebliğinden itibaren 3 ay ve her halde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen 1 yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir. (CMK m. 142/1)

Haksız tutuklama nedeniyle tazminat dava açma süresi 3 ay ve 1 yıllık sürelere bağlıdır. Beraat kararından sonra tazminat davası süresi kesinleşmenin size tebliğinden itibaren 3 aydır. Ancak size tebliğ edilmeyen kesinleşme şerhi nedeniyle beraat kararından sonra tazminat davasının açılma süresi ise kesinleşme tarihinden itibaren 1 yıldır. Vekile yapılan tebligat süreyi başlatmaz.

Yani, Beraat tazminat davası açma süresi 3 aylık ve 1 yıllık sürelere tabidir. Beraat ettiğiniz dosyanın kesinleşmesinden itibaren her halükarda 1 yıl içinde beraat tazminatı davasını açmanız gerekmektedir. Eğer kesinleşme şerhi size tebliğ edildiyse bu süre 3 aydır. 3 ay içinde beraat tazminatı davasını açmanız gerekmektedir.

Haksız Tutuklama Zamanaşımı

Haksız tutuklama nedeniyle açılacak olan davalarda zamanaşımı yoktur. Hak düşürücü süre vardır. Hak düşürücü süreler de 3 ay ve 1 yıldır. Haksız tutuklama sebebiyle tazminat davası açmak zamanaşımına değil hak düşürücü süreye tabidir. Bu sürelere kesinlikle dikkat edilmesi gerekilmektedir.

Haksız Tutuklama Tazminat Yetkili Mahkeme

Haksız tutuklama tazminat davasında yetkili mahkeme zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesidir. Eğer bu ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise o zaman başka bir ağır ceza mahkemesi davaya bakacaktır. Başka bir ağır ceza mahkemesi orada yoksa en yakın yerdeki ağır ceza mahkemesi davaya bakar.

Örneğin: Bakırköy adliyesinde tek bir ağır ceza mahkemesi olduğunu düşünelim. Bu ağır ceza mahkemesinde haksız tutuklama işlemi yapmış. Dolayısıyla tazminat davasını burada açamazsınız. Bakırköy'e en yakın yerdeki ağır ceza mahkemesinde açılır. Bakırköy'de 2 tane ağır ceza mahkemesi olsaydı haksız tutuklama işlemini yapmayan ağır ceza mahkemesinde haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası açılacaktı.

Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davasında yetkili mahkeme CMK m. 142/2 de belirtilmiştir.

CMK m. 142/2 - İstem, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. 

Haksız Tutuklama Tazminat Görevli Mahkeme

Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davalarında görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesidir.

Haksız Tutuklama Tazminat Davası Kime Açılır?

Haksız tutuklama sebebiyle tazminat davası Devlet Hazine'sine karşı açılacaktır. Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını 15 gün içinde yazılı olarak bildirmesini ister. Burada önemli olan hususlardan biri davanın muhatabının yani davalının kim olduğudur. Davanın muhatabı devleti temsilen hazinedir ve husumet hazineye karşı yöneltilmelidir.

Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kağıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir.

Beraat Aldım Ne Yapmalıyım?

Beraat aldıktan sonra ne yapılır? Hakkınızda açılan bir davada gözaltında veya tutuklu kaldıysanız ve dava sonucunda beraat etmeniz halinde beraat tazminat davası açabilirsiniz. Bu dava için ofisimizle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirsiniz.

HAGB Haksız Tutuklama Tazminat

Kişi hakkında hükmün açıklanmasının geriye bırakılması (HAGB) kararı verildiği zaman belli bir süre tutuklu kalan kişi maddi ve manevi tazminat davası açabilecektir. Ancak bunun şartları vardır:

Yukarıdaki iki durumda da denetim süresini usulüne uygun bir şekilde geçirdikten sonra hakkında düşme kararı verilen kişi, düşme kararı verilmesinden itibaren 3 ay içerisinde tazminat davası açabilir. Ama uygulamada düşme kararları çoğu zaman kendiliğinden verilmeyip talep halinde verilmektedir. Bu nedenle düşme kararı verilmesi için ilgili mahkemeye başvuru yapılması ve bunun sonrasında tazminat davası açılması gerekmektedir. (CMK md. 231/10)

5 yıllık denetim süresinin sonucunda dosya hakkında düşme kararı verilmiş ise; kişinin tutuklulukta geçirmiş olduğu sürenin, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen dosyadaki ceza miktarından fazla olması halinde tutuklulukta geçirdiği süreler bakımından tazminata hak kazanabilir.  Kişinin beraatına karar verildiğinin anlaşılması halinde ise tutuklu kaldığı süreye ilişkin maddi ve manevi tazminata hak kazanacaktır.

Haksız Tutuklama ile Tazminat İsteyemeyecek Kişiler

5271 sayılı Kanunun 144.maddesi 1.fıkrasına göre, Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:

• Gözaltı ve tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler. Yani haksız bir şekilde tutuklu ve gözaltında kalanlar geçirdikleri bu süreyi diğer bir mahkûmiyetinden mahsup edilenler tazminat davası açamazlar. Ama Yargıtay kararlarına baktığımız zaman “haksız yere tutuklu kalan kişilerin geçirdikleri süre başka bir hükümlülüğünden mahsup edilmiş dahi ise sembolik bir miktarda maddi ve manevi tazminata hükmedilir” şeklindedir. ( Yargıtay 12. Ceza Dairesi  2015/11835 E. - 2016/9718 K.)
• Tazminata hak kazanmadığı halde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hale dönüşenler.
• Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler. *Zamanaşımı nedeniyle davanın düşmesine karar verilmesi durumunda ise kişi maddi ve manevi tazminat alabilecektir. ( Ceza Dairesi 2017/33 E.  ,  2017/3188 K.)
• Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
• Adli makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.

Haksız Tutuklama Tazminat Hesaplama

İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hakimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir.

Beraat tazminatı hesaplama yapılırken tutuklu veya gözaltında kalan kişinin maaşı, yaşı, mesleği, dava konusu suçun niteliği, sosyal yaşamı gibi durumlar dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır.

Beraat tazminatı hesaplaması yapılırken maddi tazminat için mahkeme bir bilirkişi atayacaktır. Bilirkişi, beraat eden kişinin maddi tazminatını mahkemeye sunulan belgelere göre yapacaktır.

Beraat Eden Sanığın Tazminat Hesaplaması 2024

Beraat eden kişinin tazminat hesaplaması yapılırken mahkeme bir bilirkişi belirleyecektir. Ancak bu bilirkişi sadece beraat maddi tazminatı hesaplayacaktır. Beraat maddi tazminatı hesaplaması yapılırken kişinin aylık kazandığı ücret belirlenmelidir. Eğer kişi çalışmıyor ise bu miktar asgari ücret üzerinden hesaplanacaktır.

Beraat manevi tazminatı hesaplanırken herhangi bir formül kullanılmayacaktır. Tutuklu kalma süresi, beraat edilen davadaki suçun niteliği, kişinin yaşı, mesleği, sosyal hayatı gibi faktörler de dikkate alınrak manevi tazminat belirlenecektir.

Haksız Tutuklama Tazminat Miktarı

Haksız tutuklamada günlük tazminat miktarı kişinin durumuna göre değişmektedir. Maddi tazminat için kişinin geliri dikkate alınır. Aylık net maaşı dikkate alınarak günlük net kazancı hesaplanır.

Beraat tazminat miktarı belirlenirken; belirli işi olmayan ve meslekleri olmakla birlikte kazanç tutarlarını kanıtlayamayanların maddi zararlarının tutuklu kalınan süre içerisinde yürürlükte bulunan asgari ücret esas alınarak hesaplanma yapılması gerekir.

Haksız Tutuklama Maddi Tazminat Hesaplama

Haksız Tutuklama Maddi Tazminat Kalemleri:

• Tutuklu kaldığı süre boyunca çalışamamaktan veya işyerinin kapalı kalmasından dolayı oluşmuş kazanç kayıpları,
• Uzun süreli tutuklanma nedeniyle işten çıkarılmışsa, işverenden alamadığı ücret, ikramiye ve sosyal yardımlar ile yoksun kaldığı kıdem tazminatı,
• Haksız tutuklanan kişinin herhangi bir işi ve kazancı olmasa bile, tutuklu kaldığı süreye göre asgari ücretten hesaplanacak tazminatı
• Ve maddi anlamda “her türlü zararları” istenebilecektir.

Maddi tazminat miktarının belirlenmesinde tazminat talebinde bulunan davacının ekonomik durumunun araştırılması gerekir. Kolluk görevlileri marifetiyle yapılan araştırmanın dışında, mahkemece re‘sen tapu kayıtları, trafik tescil kayıtları, vergi kayıtları vb. kayıtlar da incelenebilir. Ayrıca, başvurucu bizzat ücret bordrosunu ya da çalıştığı yerden alacağı ücretini gösterir bir belgeyi mahkemeye sunabilir.

Başvurucunun herhangi bir gelirinin olmaması halinde, asgari ücret üzerinden hesaplama yoluna gidilir. Burada kıstas brüt ücret değil, net asgari ücrettir. Uygulamalarda koruma tedbirleri nedeniyle maddi tazminat hesabında davacıların gerçek zararı tespit edilmeye çalışılmakta, bunun mümkün olmaması halinde ise kişinin en azından temel ihtiyaçlarını karşılayacak, insanca yaşamasına olanak tanıyan en düşük net asgari ücretin tamamı üzerinden belirlenecek miktarın maddi tazminat olarak hesaplanması gerekir.

Ceza Davasında Beraat Halinde Manevi Tazminat 

Beraat eden kişi için manevi tazminat belirlenirken; kişinin sosyal ve ekonomik durumu, üzerine atılan suçun niteliği, gözaltı ve tutukluluğa neden olan olayın oluş şekli, gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süre ve benzeri hususlar da gözetilmek suretiyle, zenginleşme sonucu doğurmayacak şekilde hak ve nesafet kurallarına uygun olarak bir manevi tazminat miktarı belirlenir.

Haksız Tutuklama Manevi Tazminat Miktarı Hesaplama

Haksız tutuklama nedeniyle verilecek olan manevi tazminat miktarı hesabı net bir şekilde yapılamaz.

Manevi tazminat miktarı belirlenirken objektif bir ölçü olmamakla birlikte, hükmedilecek manevi tazminat miktarının davacının sosyal ve ekonomik durumu, üzerine atılı suçun niteliği, gözaltına alınmasına neden olan olayın cereyan tarzı, tutuklu kaldığı süre, tutuklama tarihinden itibaren faize hükmedilmesi suretiyle tazminat davasının kesinleştiği tarihe kadar davacının elde edeceği parasal değer ve benzeri hususlar da gözetilmek suretiyle, hakkaniyet ölçüsünü aşmayacak bir şekilde, hak ve nesafet kurallarına uygun makul bir miktar olarak belirlenir.

Haksız Tutuklama Tazminat Faiz

Haksız tutuklama tazminat faiz başlangıç tarihi gözaltı tarihinin gerçekleştiği zamandır. Gözaltı tarihinden itibaren istenecek olan tazminatlara faiz uygulanması talep edilebilir. Dava dilekçesinde faiz istenmemişse hükmedilen tazminat kalemlerine dava tarihinden itibaren yasal faiz uygulanması gerekir.

Haksız tutuklama nedeniyle istenecek olan tazminatlar için faiz türü yasal faizdir.

Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasında Islah

Haksız tutuklama nedeniyle açılacak olan tazminat davalarında bazen talep edilen miktar düşük kalabiliyor. Bu durumda ıslah dilekçesi ile talep yükseltilebilir. Islah dilekçesi ile uğraşmamak için dava dilekçesinde istenilen miktarları yüksek tutabilirsiniz.

Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasında Harç

Haksız koruma tedbirleri nedeniyle açılan tazminat davası, davanın niteliği gereği herhangi bir harç ve gidere tabi değildir.

Haksız Tutuklama Tazminat Ne Zaman Ödenir?

İdareye başvurduktan sonra kanuna göre 30 gün içinde ödenmesi gerekir. Ancak İdare, ödenek olmadığını ileri sürerek 30 gün içinde tazminatı ödememektedir. Bu süre bazen 5-6 ay sürebilmektedir.

Haksız Tutuklama Tazminat İcra Takibi

Haksız tutuklama tazminatı kesinleşmeden icra takibi yapılamaz. Haksız tutuklama tazminatının icrası mahkeme kararı kesinleşmeden ve idari başvuru süreci tamamlanmadan yapılamaz. Öncelikle mahkeme kararı kesinleşecek. Mahkeme kararı kesinleştikten sonra Hazineye başvuru yapılacak. Hazine süresinde ödeme yapmazsa o zaman icra takibi yapılabilecek.

Haksız Tutuklama Tazminat Avukata Ödenen Ücret

Yargıtay 12. Ceza Dairesi; vekalet ücretinin yargılama giderlerinden olduğu ve müvekkil- avukat arasında ödenen ücretin haksız koruma tedbiri nedeniyle tazminat davasına konu edilemeyeceğini belirtmektedir. (T.C. Yargıtay 12.CEZA DAİRESİ Esas:2022-252 Karar:2023-5126 Karar Tarihi:27.11.2023) 

Haksız Tutuklama Tazminat İstinaf Sınırı

Haksız tutuklama nedeniyle mahkemenin vereceği maddi ve manevi tazminat miktarına göre üst mahkeme olan istinafa gidilebilir.

Haksız tutuklama tazminat istinaf sınırı 2024 yılı için 28.250,00 TL dir. 

Haksız Tutuklama Tazminat Vekalet Ücreti

CMK 142. maddesi gereği, hükmedilen toplam tazminat miktarı üzerinden nisbi avukatlık ücreti ödenir. Ödenecek olan nisbi vekalet ücreti, Sulh Ceza Mahkemesi için belirlenen maktu vekalet ücreti tutarından az olamaz. Haksız tutuklama tazminat vekalet ücreti 2024 yılı için en az 8.000,00 TL olmak zorundadır.

Haksız Tutuklama Karşı Vekalet Ücreti

Haksız tutuklama kısmen kabul halinde karşı vekalet ücreti çıkmayacaktır. Haksız tutuklama nedeniyle talep ettiğiniz maddi manevi tazminat miktarlarının bir kısmına kabul kararı çıkması halinde maliye hazinesi lehine karşı vekalet ücreti çıkmayacaktır. Ancak haksız tutuklama nedeniyle tazminat davasının tam reddi halinde karşı vekalet ücreti çıkacaktır.

Haksız Tutuklama Tazminat Vekaletname Özel Yetki

5271 sayılı Kanun gereğince tazminat davası açma hususunda vekaletnamede ayrıca özel yetki bulunması zorunlu değildir.