BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
İş Sözleşmesi Nedir?
İşçinin işverene bir hizmeti belirli veya belirsiz bir süreyle üstlendiği ve karşılığında ücret aldığı sözleşmelere “iş sözleşmesi” denir. İş sözleşmeleri “belirli süreli iş sözleşmesi” ve “belirsiz süreli iş sözleşmesi” olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır. İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?
Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan sözleşmelere "belirli süreli iş sözleşmesi" denir.
Kanun koyucu tarafından belirli süreli iş sözleşmelerinin objektif koşullara bağlanmasının amacı hakkın kötüye kullanılmasını engellemektir
Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir (İş Kanunu md. 11).
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Şartları
- Belirli süreli iş sözleşmesi yazılı olarak yapılmalıdır (İş Kanunu md. 11). Bu yazılı şekil adi yazılı şekil olarak yapılabilir. Peki, “Adi yazılı şekil” nedir?
Adi yazılı şekil tarafların iradelerini herhangi bir resmi makamın katılımına gerek duyulmaksızın yazılı hale getirmeleri biçimindeki şekildir. Yani taraflar notere veya başka bir resmi kuruma gitmeden kendi aralarında bu sözleşmeyi düzenleyebilirler.
- İş sözleşmesinin açık veya örtülü olarak süreye bağlanması ve bunun için objektif nedenlerin varlığı gerekir.
- Belirli süreli iş sözleşmeleri birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin yapılması ve yenilenmesi, işçinin iş güvencesi dışında kalması sonucunu doğurmamalıdır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Kıdem Tazminatı
Belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. Ancak, belirli süreli iş sözleşmesinin m.14/1 deki koşullar mevcutsa, sürenin bitiminden önce işveren tarafından haksız olarak sona erdirilmesi halinde de işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Yine belirli süreli veya belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle m.24 e göre feshedilmesi durumunda ve m.14/1 de sayılan hallerde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin ölümü halinde işçinin mirasçıları eğer diğer şartlar da sağlanmışsa ölen işçinin kıdem tazminatına hak kazanabileceklerdir.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi İhbar Tazminatı
Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı alınamaz. Belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesi halinde işçi ihbar tazminatına hak kazanamayacaktır. Belirli süreli iş sözleşmesinde ihbar süresi yoktur.
Belirli süreli iş sözleşmelerinde, ihbar tazminatı yerine ücret kaybı tazminatı söz konusudur. Sözleşme süresine uyulmaması halinde bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı tazminat olarak isteyebilecektir (TBK m.438/1) Burada ücret kaybını karşılamaya yönelik bir ücret kaybı tazminatı söz konusudur.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Zincirleme Yapılması
Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar. (Yargıtay HGK 2023-197 E. 2023-1038 K.)
Zincirleme şeklinde belirli süreli iş sözleşmesinde kıdem tazminatı için yukarıda Belirli Süreli İş Sözleşmesi Kıdem Tazminatı alt başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Deneme Süresi
Belirli süreli iş sözleşmelerinde deneme süresi en fazla 2 ay olabilir. (İş Kanunu md. 15)
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Yıllık İzin
İşveren, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yılda en az iki hafta ve onsekiz yaşından küçük işçiler ile elli yaşından büyük işçilere de en az üç hafta ücretli yıllık izin vermekle yükümlüdür.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Ne Zaman Belirsize Döner
Belirli süreli sözleşme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa, belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. Ancak, esaslı bir sebebin varlığı hâlinde, üst üste belirli süreli hizmet sözleşmesi kurulabilir.
Sözleşmenin fesih bildirimiyle sona ereceği kararlaştırılmış ve iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamışsa, sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür.
Belirli süreli iş sözleşmesinin belirsiz süreye dönmesi tamamen esaslı bir sebebin olup olmadığına bağlıdır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Cezai Şart
Belirli süreli iş sözleşmelerinde cezai şart maddesi konulabilir.
Taraflar arasında imzalanmış iş sözleşmesinde; cezai şart ve bakiye süre tazminatının ayrı ayrı ödeneceğine dair herhangi bir madde bulunmaması halinde hem cezai şart hem bakiye süre ücreti tutarı tazminatının bir arada istenmesi mümkün değildir. İşçi seçimlik hakkını kullanarak bunlardan birisini talep etmelidir. (Yargıtay 9. HD Esas:2021-498 Karar:2021-6992)
İş hukuku uygulamasında işçi aleyhine cezai şart düzenlemeleri bakımından konunun önemi bir kat daha artmaktadır. Şart ve ceza arasındaki ilişki gözetilerek, işçinin iktisadi açıdan mahvına neden olmayacak çözümlere gidilmelidir. Dairemizin yerleşik hale gelen içtihatlarına göre; işçinin belli bir süre çalışması şartına bağlanan cezalardan, sözleşme kapsamında çalışılan ve çalışması gereken sürelere göre oran kurularak indirime gidilmelidir. Ancak sadece süre oranlamasına göre indirim yapılması yeterli değildir.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Feshi (Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi)
1-) Ölüm İle Sona Ermesi
İşçinin ölmesi halinde belirli süreli iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir. Böylece işverenin veya işçinin mirasçılarının fesih bildiriminde bulunması gerekmeyecektir.
İşçinin vefat etmesi durumunda işveren bir yükümlülükle karşı karşıya kalacaktır. Nedir bu yükümlülük?İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür. (TBK md. 440) Bu ödeme kıdem tazminatından ayrı bir ödeme olacaktır. Bu ödeme için işçinin 1 yılını doldurması şartı aranmaz. 1 ay çalışmış olsa bile işçinin mirasçıları bu ödemeye hak kazanacaktır.
İşverenin ölmesi durumunda ise iş sözleşmesi sona ermeyecektir. İş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar işverenin mirasçılarına geçecektir.
2-) İş Sözleşmesinde Belirlenen Sürenin Dolması
Belirli süreli iş sözleşmesinde belirtilen işin süresinin dolması halinde iş sözleşmesi ölüm durumunda olduğu gibi kendiliğinden sona erecektir. Herhangi bir fesih bildirimi yapılması gerekmez. Örnek vermek gerekirse; Bir banyonun tamiratı için yapılan sözleşme, banyonun tamirinin bitmesiyle kendiliğinden sona erecektir.
İş sözleşmesinde belirtilen sürenin dolmasına rağmen işçi iş görmeye ve işveren de ücret ödemeye devam etmesi halinde artık belirli süreli iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşecektir.
3-) İkale ( Bozma) Sözleşmesi İle Sona Ermesi
Taraflar sözleşme süresini beklemeden karşılıklı olarak anlaşıp sözleşmeyi bitirebileceklerdir. Her iki tarafın da iradelerini açık bir şekilde belirtmesi gerekir. İşte tarafların anlaşarak iş sözleşmesini bitirmesine ikale denilmektedir. Yapılan bu bozma sözleşmesine de ikale sözleşmesi denilir.
4-) Fesih Yoluyla Sona Ermesi
Sözleşmelerde bir tarafın tek taraflı olarak iradesini açıklamasıyla sözleşme sona erdirilebilir. Fesih de karşı tarafa karşı yapılan ve iş sözleşmesini bitirmeyi amaçlayan tek taraflı bir irade açıklamasıdır. Fesih bildiriminin karşı tarafa ulaşması gerekmektedir. Hem işveren hem işçi fesih bildiriminde bulunabilir.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süresinden Önce Feshi
İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhal feshederse işçi, belirli süreli sözleşmelerde sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir. (TBK md. 438/1)
TBK 438/2. maddesinde ise belirli süreli hizmet sözleşmesinde işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermesi yüzünden tasarruf ettiği miktar ile başka bir işten elde ettiği veya bilerek elde etmekten kaçındığı gelirin tazminattan indirileceği hususu düzenlenmiştir.
Bakiye süre ücreti tutarı tazminatın istenebilmesi için, iş sözleşmesinin haklı bir sebep bulunmaksızın işverence feshedilmiş olması gerekir. İşverenin feshi 4857 sayılı Kanun'un 25. maddesinde yazılı sağlık sebeplerine, ahlâk ve iyi niyet kuralları ile benzerlerine uymayan hallere veya zorlayıcı sebeplere dayanması halinde, sözleşmenin kalan süresine ait ücretler yönünden işçinin talep hakkı doğmaz.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süreye Bağlanması
Belirli süreli iş sözleşmesi yukarıda belirttiğimiz gibi belli bir süre veya belli bir iş için yapılan sözleşmedir. Taraflar, sözleşmenin süresini açık bir şekilde belirlemesi gerekir. Taraflar, sözleşmenin süresini sözleşme kurulurken belirlemelidir. Sözleşme süresi tek taraflı olarak belirlenemez.
Belirli süreli iş sözleşmeleri çeşitli şekilde yapılabilir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1-) İş Sözleşmesinin Zaman (Süre) Esaslı Yapılması
Belirli süreli iş sözleşmesinin en yaygın kullanım şeklidir. Sözleşme belli bir süre (gün, ay, yıl) için yapılmaktadır. Örnek vermek gerekirse; “işbu sözleşme 6 hafta sürecektir”ya da “25.05.2020 tarihinde sona erecektir” şeklinde olabilecektir.
2-) İş Sözleşmesinin İşin Amacına Göre Yapılması
Belirli süreli iş sözleşmesi sadece sürenin belirlenmesi şeklinde yapılmayabilir. İşin amacına göre de sözleşme yapılabilmektedir. Burada önemli olan işin bitiş zamanı öngörülür olmalıdır. Örneğin; “İstanbul’dan Ankara’ya yolcu götürme işinin yapılması”ya da “evin çatısının tamir edilmesi” gibi.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Mevsimlik İşler
Çalışmanın sadece yılın belirli bir döneminde sürdürüldüğü veya tüm yıl boyunca çalışılmakla birlikte çalışmanın yılın belirli dönemlerinde yoğunlaştığı işyerlerinde yapılan işler mevsimlik iş olarak tanımlanabilir.
Söz konusu dönemler işin niteliğine göre uzun veya kısa olabilecektir. Her zaman aynı miktarda işçi çalıştırmaya elverişli olmayan ve işyerinde yürütülen faaliyetin niteliğine göre işçilerin her yıl belirli sürelerde yoğun olarak çalıştıkları ve fakat yılın diğer dönemlerinde iş sözleşmelerinin, ertesi yılın faaliyet dönemi başına kadar ara vermeyi gerektirdiği işler mevsimlik iş olarak değerlendirilir.
Mevsimlik iş sözleşmeleri 4857 sayılı İş Kanunu'nun 11. maddesindeki hükümlere uygun olarak, belirli süreli olarak yapılabileceği gibi belirsiz süreli olarak da yapılabilir. Mevsimlik iş sözleşmeleri, tarafların karşılıklı anlaşmasıyla belirli süreli yapılmışsa sürenin sona ermesi, işçinin ölümü ya da süresinin sona ermesinden önce fesih ihbarıyla iş sözleşmesi sona erer ve bu durumda işçi ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır
Buna karşılık, işçi ile işveren arasında mevsimlik bir işte belirli süreli iş sözleşmesi yapılmış ve izleyen yıllarda da zincirleme mevsimlik iş sözleşmeleriyle çalışılmışsa, değinilen maddenin son fıkrası uyarınca iş sözleşmesi belirsiz süreli nitelik kazanacaktır.
Belirsiz süreli sözleşme ile işe alınan ve mevsimin sona ermesi nedeniyle iş yerinden ayrılan bu işçilerin iş sözleşmeleri kendiliğinden sona ermez, fakat ertesi yılın iş sezonunun başına kadar askıda kalır. Mevsim bitimi ile askıya alınan iş sözleşmesi, tarafların fesih iradesi yok ise feshedilmiş olmaz.
Ertesi yıl mevsim başında işe alınmayan işçinin iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmiş sayılır. Fakat davet edildiği halde işbaşı yapmayan işçinin iş sözleşmesi devamsızlık nedeniyle işveren tarafından haklı nedenle feshedilmiş veya işçi tarafından bozulmuş sayılır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Örneği
Belirli süreli iş sözleşmesinin yapılacak işin niteliğine göre içeriği değişmektedir. Belirli süreli iş sözleşmesi örneği için ofisimizle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirsiniz.
